Storytelling met fotografie
Storytelling, wat is dat?
Je leest er de laatste tijd wel meer over: ‘storytelling’. Maar wat is het precies? En hoe is dat anders dan – in goed Nederlands – verhalen vertellen? Storytelling is deels een marketingterm. Inderdaad het vertellen van verhalen, maar dan wel authentieke verhalen waarmee je een emotionele band met je potentiele klanten probeert op te bouwen. Vanuit marketing interessant om te bouwen aan je merk. Voor fotografen interessant om je werk te verbeteren en om echt in een onderwerp te leren duiken!
Want terug naar die verhalen: wie houdt er niet van? In theater, films en boeken. En waar zijn ze niet? Van sterke verhalen door politici, de leerkracht voor de klas tot de brochure van je verzekeraar. Verhalen maken onze wereld. Lees ook vooral Sapiens van Yuval Noah Harari over hoe wij mensen ware meesters zijn in het verhalen vertellen. Tips voor het maken van goede verhalen zijn daarom misschien al net zo oud als het eerste kampvuur. Aristoteles had het bijvoorbeeld al 2400 jaar geleden over “logos” (logische redenering), “ethos” (de geloofwaardigheid van de verteller) en “pathos” (inspelen op de emoties van je publiek) als je je publiek wilde overtuigen.
Hoe vertel je als fotograaf een verhaal met je foto's?
Door niet alleen losse foto’s te maken, maar een samenhangend beeldverhaal. De meeste mensen verzamelen, al fotograferend, op zichzelf staande foto’s. Daar is helemaal niets mis mee, want ze hebben vaak een persoonlijke betekenis. Zoals je vakantiefoto’s: ze voeren je terug naar een specifieke plek en tijd. Of foto’s waar je trots op bent: een beetje zoals hoe het gemiddelde portfolio van een fotograaf eruit ziet, inclusief die van mijzelf. 🙂
Ok, maar hoe maak je dan een samenhangend fotoverhaal?
Waar de schrijver aan de slag gaat met woorden, maken fotografen uiteraard beelden om een verhaal te vertellen. Welke onderdelen heb je daar voor nodig? Daarover lopen de meningen uiteen. Sommige hebben het over de ‘hero’s journey’ met een reis, transformatie en terugkeer. Andere hebben het over een incident die de aandacht van het publiek pakt en een conflict die ze verder het verhaal inzuigt. Er is verhaal- en verteltheorie. Als ik alles in een blender stop… kom ik tot de volgende hoofdingrediënten:
- Thema, wat voor soort verhaal is het? Bijvoorbeeld documentair over actuele ontwikkelingen, of juist een fictief verhaal?
- Hoofdpersoon, de persoon/personen, dier, gebouw of voorwerp waar het verhaal om draait.
- Personages, (optionele) ondersteunende karakters in je verhaal.
- Setting, waar speelt het verhaal zich af?
- Tijd, wanneer speelt het verhaal zich af? Is het een dag in het leven van… of speelt het verhaal zich af tijdens vier seizoenen?
- Verhaallijn of plot, wat is het idee achter het verhaal? Wat wil je laten zien en wat gebeurt er op hoofdlijnen?
- Doelgroep, hou altijd in gedachten voor wie en welk medium je je verhaal fotografeert. Voor al je bezoekers van je website, of voor tieners in een tijdschrift?
Hoe geef je structuur aan je fotoverhaal?
Als je deze ingrediënten hebt bedacht ga je verder bouwen aan de structuur van je verhaal. Waar begint en hoe eindigt je verhaal: is het een open einde of loopt het toch goed af? Begin je halverwege het verhaal om de aandacht te trekken en ga je daarna pas op de onderliggende feiten in. Nadenken over de structuur gaat dus hand in hand met nadenken over de visualisatie. Met welke shots hou je de aandacht van je publiek vast en met welke laat je echt de emotie in het verhaal zien. Want je wilt vooral een verhaal maken dat kijkers boeit en aangrijpt.
Als fotograaf heb je talloze trucs om het verhaal én de aandacht van je publiek te vangen: van bijzondere standpunten, kleurgebruik, schokkende onderwerpen, betoverende belichting, tot bevroren actie en emotie. Dat is het leuke aan storytelling: het is jouw verhaal en jij bent de baas. Laat je een fictieve reis zien van een mier door de binnenstad van Rotterdam, dan ligt een laag standpunt met een groothoeklens voor de hand. Als je over een regionaal streekproduct verteld zijn ambacht, passie en natuurlijke ingrediënten interessante bestanddelen. Gaat het over een bijzondere relatie tussen twee mensen dan is zacht licht weer een veel gekozen sfeermaker.
Storytelling voorbeeld: de Ethiopische wolf
Laat ik nu een voorbeeld geven van een simpel fotoverhaal aan de hand van één van mijn favoriete wilde dieren: de Ethiopische wolf. Dit is de meest zeldzame hondachtige ter wereld en het meest bedreigde roofdier van Afrika. Ik wilde ze zo graag in het wild zien dat ik in 2016 naar Bale Mountains National Park in Ethiopië reisde om te proberen ze te fotograferen. Niet makkelijk, want er leven er minder dan 300 op een oppervlakte van zo’n 2100 vierkante kilometer. En oh ja, de meeste leven op een hoogte van 3000 meter. Het dak van Afrika dus, met niet al teveel zuurstof. Dat ziet er uit als een bijna buitenaardse aandoende wereld, met uitzichten en planten die je kunnen verrassen:
Ongelofelijk dat de wolven in staat zijn om hier te overleven. En toch krioelt het hier letterlijk van het leven. Door de kruidenrijke graslanden wemelt het van de knaagdieren. Van aaibare grasratten… tot liefelijke reuzenmolratten:
En alhoewel ik mezelf ook als hoofdpersoon kan nemen (die alle ontberingen van de reis moet doorstaan) sta ik liever zelf achter de camera. En ging de reis tenslotte om het opvangen van een glimp van dat prachtige maar oh zo zeldzame dier. En dan opeens, beweging! Daar, eindelijk, ik zie er één! De onbetwiste heerser over zijn domein:
Maar onbetwist… het dier is niet voor niets bedreigd. Deze hoge vlaktes trekken herders aan die hier hun vee laten weiden. Dit veranderd landgebruik zorgt voor verlies van hun habitat. Nog belangrijker: de herders nemen honden mee die soms hondsdolheid bij zich dragen. Een infectieziekte die onvermijdelijk tot de dood van de Ethiopische wolf leidt. En daar zijn er al niet veel van. Is dit prachtige dier gedoemd om uit te sterven? #emotie De volgende foto laat dat goed zien door de combinatie van druilerig weer en de ogenschijnlijke attitude van: ‘hé, indringer!’.
Gelukkig wordt er van alles aan gedaan om dat te voorkomen. Internationale teams van wetenschappers vangen de wolven (en honden) om ze in te enten tegen hondsdolheid, lokale mensen krijgen voorlichting, er ontstaan nieuwe inkomstenbronnen door bezoekers als ik en boswachters zien er op toe dat iedereen zich aan de regels houdt. Dat bekent ook het in beslag nemen van koeien waar die niet mogen komen.
En dus glooit er weer hoop voor deze prachtige wolf. Hun aantal lijkt de laatste jaren langzaam weer toe te nemen. En zo heb je een kort verhaal in 7 foto’s.
Welke fotospullen heb je nodig voor storytelling?
Je kunt verhalen vertellen op veel verschillende manieren. Daar heb je echt geen fototas vol apparatuur voor nodig. Veel documentaire- en straatfotografen gebruiken bijvoorbeeld één lichtsterke groothoeklens, om de link en wisselwerking tussen onderwerp en omgeving te kunnen laten zien. Maar je kunt verschillende lenzen gebruiken om net weer een ander deel van het verhaal te laten zien. Een groothoeklens voor de setting, een macrolens voor dat ene alles bepalende detail, de telelens voor de emotie bij de nietsvermoedende hoofdpersoon. Handig en leuk, maar zeker niet verplicht. Dat maakt storytelling ook interessant voor de beginnende fotograaf. Mijn ervaring is zelfs dat je via storytelling zowel sneller als beter leert fotograferen. Een verhaal proberen te vertellen leidt immers tot focus: nadenken over wat je wilt fotograferen en waarom. En na dat ene shot: nog eens en weer een stapje beter!
Hoeveel foto's heb je nodig voor het vertellen van een verhaal?
Zoveel als jij nodig vind om het verhaal te vertellen. Sommige foto’s kunnen zelfs in één beeld een heel verhaal vertellen, maar de meeste reportages, beeldverhalen en fotoboeken bestaan natuurlijk uit meerdere foto’s. Vaak aangevuld en versterkt met begeleidende tekst, video en/of geluid. Hoe korter het verhaal hoe uitdagender het wordt, net als schrijven. Want hoe minder foto’s: hoe belangrijker elke foto wordt.
En is een verhaal ooit echt klaar? Met sommige Hollywood sequels zou je haast willen van wel, maar met je eigen fotoprojecten is er altijd wel een nieuw hoofdstuk of invalshoek te vertellen. Voor mijn Ethiopische wolven zouden dat foto’s zijn van een roedel die ‘s ochtends wakker wordt, een betere close-up van een spelend welpje, natuurbeschermers die een wolf vaccineren tegen hondsdolheid en lokale herders die vertellen over de wolf.
Zelf aan de slag?
Als je meer wilt weten over storytelling, ga dan met me mee tijdens een leuke en uitdagende workshop storytelling.
Wil je zelf Ethiopische wolven zien en fotograferen? Laat je interesse dan weten aan Mike en mij om op de lijst te komen voor een avontuurlijke fotoreis naar Ethiopië!
